Waarom het Oosterweeltracé een slecht idee is
Steven Vromman
Wie zich de moeite troost om het schitterend boek 'Stilstand' van Manu Claeys te doorworstelen weet het wel: het Valentijnsakkoord over het Oosterweeltracé zal het startschot zijn voor een hele reeks juridische steekspelen waarmee de actiegroepen Straten Generaal en Ademloos terecht dit project zullen aanvallen. Beroep bij de raad van Staten, kortgedingen, schadevergoedingen, bezwaarschriften, volksraadplegingen en andere initiatieven zullen de uitvoering zonder twijfel flink vertragen.
De grootste vertraging komt echter uit een andere hoek; de mondiale ontwikkelingen die we de volgende decennia kunnen verwachten. Het hele Oosterweelproject vertrekt namelijk vanuit een Business as Usual denken. Dat wil zeggen; er zullen steeds meer wagens en vrachtwagens bijkomen die steeds meer kilometers zullen rijden. Onze economie zal blijven groeien en goedkope brandstof zal steeds beschikbaar zijn. We zullen niet getroffen worden door de gevolgen van de klimaatchaos en een financiële crisis hoeven we niet meer te vrezen. Geef toe, wie van dergelijke veronderstellingen vertrekt is wel bijzonder naïef.
De experten van het Wereld Economisch Forum, waar minister-president Kris Peeters zo graag gaat netwerken, voorspellen een periode met grote schokken op vlak van energie en grondstoffen. De gevolgen van klimaatchaos zullen steeds meer geld kosten en een fikse financiële crash zit er nog aan te komen. Geopolitieke conflicten kunnen grote gevolgen hebben voor energieprijzen, die in elk geval zullen stijgen door het opraken van de goedkoopste reserves. Een langdurige droogte kan voedselprijzen de hoogte injagen met sociale onrust tot gevolg. Het zijn maar enkele van de hele reeks calamiteiten waarvan het WEF inschat dat ze waarschijnlijk tot zeer waarschijnlijk zullen plaatsvinden.
De kans is dus reëel dat onze materiële welvaart het volgende decennium kleiner wordt en de tewerkstelling verder afneemt. Steden en gemeenten hebben het steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen en wellicht zal na de verkiezingen duidelijk worden dat de Federale en Vlaamse financiën er ook slecht voorstaan. Wie durft erop te wedden dat Griekse toestanden waarbij mensen hun auto wegdoen wegens onbetaalbaar hier nooit kunnen plaatsvinden?
Dat er in dergelijke omstandigheden voldoende geld te vinden zal zijn voor een megalomaan project als de Oosterweel valt te betwijfelen, ook al omdat het kostenplaatje nog zal toenemen. Het klinkt nu zelfs een beetje aandoenlijk, maar de eerste kostenramingen voor het Oosterweeltracé werden dertien jaar geleden op een half miljard euro geschat. Nu wordt al gesproken over minstens 3 miljard, en gezien alle infrastructuurwerken duurder uitvallen dan voorzien is het einde van de spreekwoordelijke tunnel nog niet in zicht. De kans is groot dat de komende jaren andere noden onze aandacht en onze centen opeisen. Het beschermen van Antwerpen tegen de stijgende zeespiegel en zwaardere stormen om maar iets te zeggen. Of het voorzien van voldoende voedsel voor de bevolking om nog iets anders te zeggen.
En dan is er nog iets, en dit is tegelijk de reden waarom ik bij dergelijke sombere vooruitzichten behoorlijk optimistisch ben. Onze kordate ministers die vastzitten in het oude denken hebben het nog niet opgemerkt, maar er is nog een andere onderstroom in onze samenleving.
Het gaat om mensen die er genoeg van hebben. Genoeg van steeds meer werken, steeds meer consumeren en steeds minder levenskwaliteit. Het gaat om mensen die merken dat samenwerken meer oplevert dan concurreren en dat delen meer voldoening geeft dan bezitten. Het zijn mensen die bewust minder gaan werken, die hun auto wegdoen en hun tijd investeren in lokale netwerken en zich zo voorbereiden op een leven met een pak minder grondstoffen en energie. Mensen die op de vraag 'in welk Vlaanderen wil ik leven' antwoorden dat ze hun leven niet langer willen laten gijzelen door de zogenaamde noodzaak tot meer concurrentie en flexibiliteit ten koste van de eigen gezondheid en geluk.
Het gaat over een kleine maar snel groeiende groep. Ze zullen in 2025 met veel meer zijn en echt geen zin hebben om elke dag in de auto te zitten om met drie minuten tijdswinst via de Oosterweel naar een job te rijden die toch geen voldoening schenkt. Deze groeiende onderstroom zal er samen met de te verwachten schokken voor zorgen dat er binnen 15 jaar niet méér maar veel minder mensen continu in de auto zitten.
Dus kunnen we al eens beginnen nadenken wat we in pakweg 2030 gaan doen met de nutteloze extra rijstroken en tunnels in en rond Antwerpen. Wie weet vormen ze ooit een plek waar we volop kunnen experimenteren met stadslandbouw, fietssnelwegen, champignonkwekerijen en nieuwe woonvormen.