De autoloze generatie?
Stadsleven Amsterdam
Is de auto een toekomst beschoren? Volgens veel berichten is er onder de nieuwste generatie potentiële autorijders en -bezitters niet alleen veel minder autobezit maar ondergaat de auto ook een fundamentele statusverandering: van begeerlijk statusobject naar gebruiksvoorwerp. Gaan we naar een autoloze generatie toe of valt dit wel mee?
De dood van de auto
Bas van Putten verklaarde vorig jaar in een artikel voor de Groene Amsterdammer de auto dood. Van Putten wijt dat aan een generatieverschil. Voor hem (jaargang 1965) betekende de auto vrijheid en zelfstandigheid, iets wat zijn zoon vindt in zijn iPad:
[...] Ik zou me met grote snelheid voortbewegen, en op eigen gezag, naar waarheen ik maar wilde. Er was de magie van het reizen naar plaatsen die ik niet thuis per Google Maps of webcams kon verkennen, die ik ter plekke moest ontdekken; het was nog de sprong in het onbekende. [..] Mijn zoon is nu zeventien. Mijn voorstel rijlessen te nemen is beleefd naar de taboesfeer doorgeschoven. Zijn fysieke biotoop is klein genoeg voor de fiets, de wereld achter de horizon bereist hij per iPad. De meeste jongens van zijn leeftijd zijn zo. Die hebben geen Lamborghini-posters in hun jongenskamers hangen, ‘zoals wij’. [...]
Millennials: auto als gebruiksvoorwerp in plaats van statusobject
De generatie Millennials – jongeren geboren tussen 1980 en 2000 – hebben dus niet alleen een ander autogebruik dan eerdere generaties, maar voor hen heeft de auto ook een fundamenteel andere betekenis. Een auto is geen statusobject meer, maar een gebruiksvoorwerp. Bas van Putten beschrijft dit in een smakelijke anekdote over een opdracht die Adriaan van Hooydonk, chef design bij BMW, gaf aan een stel designstudenten in Barcelona om het interieur voor een nieuwe bmw 3-serie te ontwerpen:
Twee weken later leveren de cursisten hun schetsen in. Van Hooydonk weet niet wat hij ziet. De kids trakteren hem op ‘lounges on wheels’, rijdende zitkuilen, niets sportiefs aan. Geen rijmachines meer. ‘These guys have nothing of an ego wank with speed anymore. Basically, they wanna hang out with their friends. That makes the business model for cars pretty thin, hey?’
Technologische oorzaken voor verlies status van de auto
In het artikel ‘Total loss’ in het Bright Ideas magazine van 9 mei 2014 onderzoekt Rutger Middelkoop de oorzaken van deze betekenisverandering van de auto voor de nieuwste generatie potentiële autorijders en -bezitters. Hij onderscheidt een aantal maatschappelijke en technologische oorzaken. Als een voorbeeld van een technologische oorzaak ziet Middelkoop dat het idee van vrijheid dat eerst door de auto werd belichaamd nu wordt ingevuld door andere technologieën die dit efficiënter kunnen waarmaken:
Voor zover dat idee van vrijheid nog bestaat, hebben we alternatieve vervoersmiddelen gevonden: er zijn nu meer mensen die (regelmatig) een vliegreis kunnen betalen, dan mensen die in de jaren ‘60 een auto konden kopen. De prijs per kilometer van auto’s is bovendien gestegen en de prijs van vliegen is per kilometer gedaald. Daarmee is het vliegtuig voor steeds meer scenario’s aantrekkelijk geworden.
Bovendien is het steeds gemakkelijker geworden om je auto te leasen, of even snel een auto te huren voor de dag dat je hem nodig hebt via bvb. Greenwheels. Apps als Snappcar maken het bovendien makkelijker om je eigen auto met anderen te delen. Hierdoor is het bezitten van een eigen auto minder noodzakelijk geworden.
Ook signaleert Middelkoop dat de auto z’n functie als statussymbool wellicht verloren heeft doordat mensen hun leven delen en sociale branding doen via allerlei social media waar het continue posten van foto’s van je auto wellicht erg snobistisch overkomt:
Ons imago wordt in toenemende mate bepaald door onze online profielen. Regelmatig worden we geconfronteerd met de exotische reizen, geweldige restaurantbezoekjes en hippe feestjes waar onze online vrienden te vinden zijn. Fysiek bezit is minder zichtbaar op social media dan ervaringen. Rijd je een nieuwe Porsche 911, dan zet je daar wellicht een keer een fotootje van online als je een mooi ritje gaat maken. Maar dat kun je niet elke week doen: dan vinden mensen je een snob. Sta je elke week in een ander hip kraakpand uit je plaat te gaan, dan kun je dat ongestraft online zetten.
Maatschappelijke oorzaken voor verlies status van de auto
Niet alleen nieuwe technologie is verantwoordelijk voor veranderingen in gebruik en status van de auto bij de nieuwste generatie. Middelkoop signaleert ook een aantal maatschappelijke ontwikkelingen. Zo oppert hij dat onze welvaart ervoor gezorgd heeft dat we een stapje zijn gestegen in de bekende piramide van menselijke behoeftes van Maslow, zodat we in plaats van status meer bezig zijn met zelfverwerkelijking:
Volgens die theorie hebben we behoefte aan een min of meer hiërarchische set zaken, te beginnen met de fysiologische behoeften zoals slaap, eten en drinken. Daarboven komen veiligheid en zekerheid. Via saamhorigheid komen we bij waardering, erkenning en zelfrespect. Anders gesteld: status in sociaal verband. Daarin heeft de auto lange tijd een belangrijke rol gespeeld. Maar door ons verhoogd welzijn en welvaart zijn de tredes in de piramide boven status belangrijker geworden. Voor zelfverwerkelijking heb je geen dikke auto nodig.
Ook stelt Middelkoop dat status een minder grote rol speelt in de huidige samenleving door een ‘erosie van hiërarchie': ” In een wereld waarin de baas ‘gewoon’ met de rest van het personeel eet in de kantine, is een poenerige auto op de parkeerplaats niet per se een pré.” Een belangrijke maatschappelijke factor ziet Middelkoop tot slot in de verstedelijking waar een fiets of het OV veel praktischer is.