Geert Noels: "De toekomst zal trager, kleiner en gelukkiger zijn"

De Morgen

​

"Vroeger kabbelde het wat, vandaag veroorzaakt het systeem grote schokgolven." Nee, de harde econoom in Geert Noels (46) is niet dood, maar toont zich vooral heel bezorgd over de maatschappelijke keuzes die we vandaag moeten maken. "Die zullen de toekomst van ons land en van heel wat generaties na ons bepalen. Het is dus geen overbodige luxe om daar met flink wat mensen heel diep over na te denken."

 

​

In uw jongste boek probeert u de lezer aan de hand van zes grote 'schokken' duidelijk te maken dat onze toekomst duurzaam of niet zal zijn. Dat is niet bepaald de taal die we van een harde, nuchtere econoom gewoon zijn?

"Misschien niet, maar ik ben er al sinds 2005 van overtuigd dat dit de thema's zijn waarover we de volgende jaren weloverwogen keuzes zullen moeten maken. Toen ik vroeger in de media werd opgevoerd, ging het over de conjunctuur, met al haar voorspelbare hoogtes en laagtes. Vandaag schrijf ik in mijn boek over het systeem zelf. We staan op een kruispunt, waarop we heel goed moeten nadenken over de weg die we willen inslaan: als we ons systeem 'econoshock-proof' maken, dan blik ik onze toekomst met het nodige vertrouwen tegemoet."

 

"Gaan we er daarentegen van uit, zoals enkele bedrijven en landen dat blijkbaar doen, dat we stilaan wel opnieuw zullen evolueren naar het oude, vertrouwde systeem zoals het tien jaar terug was, dan stevenen we af op zwaar welvaartsverlies. En dat is geen conjunctureel gegeven meer."

 

Toch horen we her en der stemmen opgaan dat we het ergste nu wel achter de rug hebben. Lees: opnieuw tijd voor business as usual?

"Bedrijven zijn er heel lang van uitgegaan dat economische groei alles kan oplossen. Vandaag weten we dat dit niet het geval is, en dat een voortdurend streven naar grotere groei net tot heel wat onevenwicht kan leiden. Almaar meer bedrijven focussen nu vooral op de kwaliteit van die groei, en tonen zich desnoods zelfs bereid om af te slanken of zich terug te plooien op hun echte kernactiviteiten."

 

"Net omdat ze ingezien hebben dat de financiering vaak niet kan volgen bij ongebreidelde groei - waardoor ze kopje-onder gaan - of dat een dergelijke eenzijdige focus tot kwalitatief slechtere producten of diensten leidt, waardoor de consument afhaakt. Tegelijk merk ik daar ook meer aandacht voor de impact op het milieu of de omstandigheden waarin geproduceerd wordt. Dat stemt mij dus redelijk hoopvol."

 

"Politici daarentegen lijken deze boodschap veel minder begrepen te hebben. Zij zouden nochtans moeten inzien dat niet enkel de consument, maar ook de kiezer veel mondiger is geworden. Gaande van de betaalbaarheid van de pensioenen over het energiedebat tot de aanpak van de banken. Twintig jaar geleden was het bijvoorbeeld not done om onverbloemd te praten over regionale werkloosheidsverschillen in dit land. Vandaag kunnen we daar gelukkig heel open over spreken."

 

Loopt de politiek dan achter?

"Het is in ieder geval niet de generatie politici die vandaag de lakens uitdeelt die een vernieuwend maatschappelijk model zal steunen, zoveel is duidelijk. Zij denken eerder conservatief, terwijl de echte inzet vandaag net een fundamentele breuk is met het oude systeem. Het probleem is dat deze politici net heel vertrouwd zijn met dat systeem, er vaak ook hun carrière op gebouwd hebben of er mee de architect van waren."

 

Wie moet dat nieuwe model dan wel introduceren?

"Ik verwacht dat de kloof tussen enerzijds politici en anderzijds mensen en bedrijven die het anders willen op een gegeven moment zo diep zal worden dat we op een soort implosie van het systeem zullen afstevenen. Het hele systeem waarin we meedraaien, is zo onevenwichtig geworden dat fundamentele correcties niet meer te vermijden zijn."

 

"Ik geloof ook niet in pasklare politieke oplossingen: of het nu over het klimaat, groene energie, de vergrijzing of de financiële sector gaat: de oplossingen en correcties zullen van links én rechts moeten komen. Wat we de voorbije jaren hebben doorgemaakt, was in mijn ogen ook veel minder een crisis dan een eerste aanzet tot een duurzaamheidsrevolutie. Verandering gaat langzaam, maar wie dat niet vat, heeft het gemakshalve over een crisis."

 

In welke domeinen ziet u toch al een echte aanzet tot verandering?

"In het energiedebat merk je - met dank aan de forse stijging van de prijs van de fossiele brandstoffen enkele jaren terug - toch al een stevige mentaliteitswijziging. Al moet ik daar meteen aan toevoegen dat de strategische keuze van de VS om zwaar te gaan inzetten op schaliegas wat dat betreft eerder een stap achteruit is."

 

"Want de impact daarvan, die zullen we dan binnen tien jaar wel ontdekken zeker? De échte energiebron van de VS zit vandaag in Silicon Valley, met de netwerktechnologie van Cisco, de knowhow van Tesla op het vlak van automotive, al die kleine hightech-groeibedrijfjes, noem maar op. Als je dat allemaal in één land kan combineren, dan ben je het Saoedi-Arabië van de volgende honderd jaar."

 

In de financiële wereld, toch jarenlang uw habitat, lijkt het plaatje dan weer veel minder fraai te ogen?

"Dat klopt, jammer genoeg. Ik had vijf jaar geleden nooit durven in te schatten dat de derivatenhandel, het schaduwbankieren of de too big to fail-filosofie vandaag nog zo groot zouden zijn. Zeker in die sector is de voorbije maanden pijnlijk tot uiting gekomen dat de oplossing voor velen nog altijd in het oude systeem ligt. Als we de schuldenmachine opnieuw op gang kunnen trekken, dan slaat de groeimotor vanzelf ook wel weer aan en wordt alles zoals vroeger. Dat soort onzin."

 

U pleit er in uw boek voor om te stoppen met het gerommel in de marge in dit land, als een absolute vereiste om onze verzorgingsstaat in stand te kunnen houden. Nu de moeder aller verkiezingen er volgend jaar aankomt, krijgen we een uitgelezen kans om het anders aan te pakken?

"Het probleem is dat je altijd eerst de pijn moet doorstaan, en pas vijf jaar later de vruchten kan plukken. In politieke termen vertaald: na de daaropvolgende verkiezingen. Welke politicus krijg je zo ver, als hij weet dat hij of zij dan het eigen politieke doodvonnis tekent? We hebben dus nood aan politici die de kiezer het algemene en verstrekkende belang van bepaalde fundamentele hervormingen zeer goed uitgelegd krijgen en bovendien ook kunnen aantonen dat hiervoor een heel brede solidariteit vereist is."

 

"En minstens even belangrijk: de kiezer diets maken dat uw en mijn kinderen en kleinkinderen hier beter van zullen worden. Wij komen uit een tijdperk waarin de burger de economische productiviteitswinst grotendeels heeft kunnen innen in de vorm van extra koopkracht. De jongeren van vandaag zijn beter opgeleid, maar zullen te horen krijgen dat hun extra productiviteit volledig afgeroomd wordt door extra belastingen, om bijvoorbeeld de vergrijzing betaalbaar te houden."

 

"Is dat een aantrekkelijk perspectief voor die goed opgeleide, heel creatieve jonge generatie? En waarom zouden die jongeren dan nog hier blijven? Terwijl de wereld hun achtertuin geworden is, gaan we ze vastbinden aan een grote boom?"

 

Welk antwoord moeten we die jongeren dan geven volgend jaar?

"Om eerlijk te zijn: ik vrees dat ze geen antwoord zullen krijgen. Ik heb het al vaker aangekondigd: ik stem blanco volgend jaar, en daar is een goede reden voor. Ik zie, op Belgisch én Vlaams niveau, enkel mensen die het oude systeem in stand willen houden, een enorme verstarring op alle vlakken."

 

Dat klinkt allemaal weinig opbeurend, niet?

"Misschien niet als je het zo bekijkt, maar ik ben ervan overtuigd dat de echte duurzaamheidsrevolutie ook niet top-down gestuurd zal zijn. Het zal, zoals dat in het verleden ook altijd het geval was, van onderuit moeten komen. Het zijn de jonge, creatieve ondernemers die uiteindelijk voor de doorbraak zorgen."

 

"Kijk naar autobouwer Tesla in de VS: vijf jaar terug had niemand daar al van gehoord, vandaag is het the next big thing. Of nog, de bitcoin: ik wil dat systeem nu niet alle credibiliteit geven, maar stel dat Google en Amazon morgen de handen in elkaar slaan en wereldwijd verkondigen dat ze respectievelijk starten met bankieren en de bitcoin aanvaarden, wat zou er dan gebeuren? Wat we vooral niet moeten onderschatten, is de snelle en vaak wereldwijde impact van dit soort game changers."